Κομίζουν γλαύκας εις Αθήνας όσοι προσπαθούν να μεταφυτεύσουν τον εθελοντισμό στη Θεσπρωτία

Τι είναι ο εθελοντισμός;

Βασικά είναι μια λέξη που μπήκε στο λεξιλόγιο του έλληνα από τη μέρα που εξαφανίστηκε το ελληνοπρεπές φιλότιμο. Κι ο Μπαμπινιώτης, με την επίσημη ορολογία της Γλωσσολογίας, αναφέρει πως ο εθελοντισμός αποτελεί μεταφραστικό δάνειο από τη γαλλική λέξη volontarisme.

Και γιατί χρειαστήκαμε δάνειο αφού είχαμε δική μας λέξη; Απλή η εξήγηση. Γιατί η λέξη φιλότιμο δε μεταφράζεται σε ξένες γλώσσες. Δεν έχει λέξη αντίστοιχη. Δεν υφίσταται ως όρος. Και εξηγείται το φαινόμενο από την απουσία στη φιλοσοφία άλλων λαών του έντονου συναισθήματος της τιμής και της αξιοπρέπειας και που συνοδεύει τον έλληνα ως δεύτερο δέρμα από αρχαιοτάτων χρόνων. Ένα συναίσθημα που μπορεί να φτάσει και σε ακραίες μορφές αυτοθυσίας και ηρωισμού. Όπως αυτό που μαρτυρεί η επιγραφή στις Θερμοπύλες:

Ω ξειν', αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις,

ότι τήδε κείμεθα, τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι.

Το μοναδικό αντίστοιχο του ελληνικού χρέους της τιμής θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι συναντάται στην άλλη άκρη της υδρογείου, στην Ιαπωνία. Σ' ένα λαό που παρουσιάζει πολλά κοινά μ' εκείνον που κάποτε κατοίκησε στην κοιλάδα του Ευρώτα, αφήνοντας, όπως γράφει η Ιστορία, πίσω του τα βουνά της Πίνδου και πραγματοποιώντας την ιστορική του κάθοδο προς τη νότια Ελλάδα. Οι πολλοί για το λαό αυτό, τους γιαπωνέζους, έχουν ακούσει τη λέξη χαρακίρι. Οι λίγοι έχουν διαβάσει περισσότερα στο βιβλίο του Καζαντζάκη: Ο βραχόκηπος. Και στο σήμερα όλοι γνωρίζουν την αυτοθυσία των εργατών της Φουκουσίμα.

Όλοι; Μάλλον όχι όλοι. Αλλιώς πώς πρέπει να ερμηνεύσω την παντελή έλλειψη αναφοράς στη Φουκουσίμα και σε όσα σε χρόνο ενεστώτα διαδραματίζονται εκεί, κατά τη διάλεξη με θέμα: "Εθελοντισμός και Περιβάλλον. Η έννοια του ενεργού πολίτη", στο Πάνθεο της Ηγουμενίτσας πριν λίγες μόλις ημέρες;

Πολλά άλλα δεν ειπώθηκαν στη διάλεξη αυτή. Και τα αναφέραμε εκτενώς στην προηγούμενη ανάρτησή μας. Εδώ θα περιοριστούμε στο σημαντικότερο. Την επιχείρηση μετάλλαξης του ελληνικού φιλότιμου στον ξενόφερτο εθελοντισμό.

Λεπτή η διάκριση των όρων. Ανάμεσα στο φιλότιμο και στον εθελοντισμό. Ειδικά σε μια εποχή που η ελληνική γλώσσα παραπαίει και η αγγλική διδάσκεται ήδη από την πρώτη τάξη του δημοτικού. Οσονούπω θα γίνει και γλώσσα επίσημη του κράτους, ίνα πληρωθεί και η επιθυμία των ταγών της παιδείας μας. Προς τούτο όμως και σημαντική. Για όσους τουλάχιστον επιμένουμε να αισθανόμαστε έλληνες κι όχι οι κολαούζοι των μεγάλων δυνάμεων.

Η δυσδιάκριτη διαφορά ανάμεσα στο φιλότιμο και στον εθελοντισμό εδράζεται στην προσωπικότητα του ατόμου που παραμερίζει τον εαυτό του μπρος στο κοινό καλό. Και είναι η ίδια διαφορά που ο καθηγητής Δημήτρης Λιαντίνης κατέδειξε ανάμεσα στην αρετή των ελλήνων και στην άλλη που κουβαλήσαμε παλιότερα από το Ισραήλ. Το φιλότιμο, βασικό συστατικό της ελληνικής αρετής, έχει σημείο εκκίνησης τη συνείδηση του ίδιου του ανθρώπου. Αποτελεί δηλαδή συνειδητή επιλογή που προκύπτει από διεργασίες εσωτερικές, σε αντίθεση με τον εθελοντισμό που επιβάλλεται έξωθεν.

Να το πούμε και αλλιώς; Ο φιλότιμος άνθρωπος κρίνει και αποφασίζει ο ίδιος πού και πότε θα καταθέσει το φιλότιμό του. Το διαθέτει ως στοιχείο της προσωπικότητάς του και εν πλήρει ελευθερία το διαχειρίζεται. Ο εθελοντής, όσο παραπλήσια και αν μας φαίνεται η έννοια, επιστρατεύεται από άλλους. Άλλοι αποφασίζουν πριν από τον ίδιο κι εκείνος απλά συναινεί να υποταχθεί στη δική τους βούληση. Να προσφέρει δίχως ανταλλάγματα υπηρεσίες ή και υλικά αγαθά. Έτσι ο μεν φιλότιμος δίδει με δική του πρωτοβουλία ο δε εθελοντής παραχωρεί χωρίς να αντιστέκεται όσα του ζητούν.

Το αποτέλεσμα εξωτερικά φαίνεται το ίδιο. Κι αυτό μας παρασύρει να εξισώνουμε και την πηγή προέλευσης του φιλότιμου και του εθελοντισμού. Άλλοτε από άγνοια και άλλοτε σκόπιμα. Και θα σταθώ ιδιαίτερα στο τελευταίο. Στη σκοπιμότητα της αντικατάστασης του φιλότιμου με τον εθελοντισμό.

Η σκοπιμότητα αφορά τη διαχείριση του αποτελέσματος. Και την ανακάλυψη της εκμετάλλευσής του. Και που ευγενικά παραφράζεται σε αξιοποίηση της αμισθί προσφοράς των ανθρώπων. Άλλο όμως αξιοποίηση και άλλο εκμετάλλευση. Όπως άλλο είναι να πουλάς δημόσια γη και άλλο να παριστάνεις πως την αξιοποιείς. Και να που φτάσαμε στο ζητούμενο των ημερών...

Σήμερα η πατρίδα μας βρίσκεται σε θέση που κανείς μας δε θα ήθελε να βρίσκεται. Στενάζει κάτω από δυσβάστακτες οικονομικές υποχρεώσεις προς τρίτους με συνέπεια αποφάσεις των ιθυνόντων επιβολής μέτρων σε βάρος του λαού. Αυξήσεις φόρων, περικοπές μισθών, περιορισμός θέσεων εργασίας. Δικαιολογία; Να μη χρεοκοπήσει η χώρα! Και ο λαός; Ο λαός επιτρέπεται να χρεοκοπήσει;

Πέρα όμως από αυτό το ερώτημα υπάρχει πλέον και το δεδομένο της ανικανότητας των σκληρών μέτρων να βελτιώσουν την οικονομία της χώρας. Και κινδυνεύουμε να δούμε να επαναλαμβάνεται το ανέκδοτο για το γάιδαρο του Χόντζα. Πάνω που συνήθισε στην ασιτία, να τα τινάξει. Κι εδώ ακριβώς εμφανίστηκε η σανίδα σωτηρίας. Ο εθελοντισμός!

Η γιγαντιαία μηχανή του κρατικού μηχανισμού που πνέει τα λοίσθια έχει ανάγκη τους εθελοντές για να επιβιώσει. Όπως ακριβώς στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης είχαν ανάγκη τα κόκκινα μεροκάματα. Τώρα ούτε κόκκινα είναι ούτε τα λένε μεροκάματα. Τα λένε εθελοντισμό!

Η σοβιετική εξουσία για να επιβάλει τις θελήσεις της στο λαό είναι γνωστό πως χρησιμοποιούσε τους ινστρούχτορες. Σήμερα η επιχείρηση να πείσουν το λαό βασίζεται στους πεφωτισμένους του συστήματος. Τους διανοούμενους που το αλισβερίσι τους με την εξουσία τους καθιστά υπόχρεους να ανταποδώσουν τα οφίτσια. Και διατρέχουν την επικράτεια εκφωνώντας εμπεριστατωμένες ομιλίες, δήθεν επιστημονικές, προκειμένου να εμφυτεύσουν στις συνειδήσεις των ανθρώπων τα νέα ήθη. Διότι δεν μπορεί ο κάθε Στρος Καν να μας κατηγορεί πως κολυμπάμε στα σκατά. Οφείλουμε να αλλάξουμε συνήθειες και να βγάλουμε τη χώρα από το τέλμα.

Τη χώρα και πάλι. Το λαό όμως; Τους ανθρώπους; Και ειδικά τους νέους ανθρώπους; Αυτή είναι η μέθοδος να τους βγάλουμε από την κόλαση που δημιουργήσαμε εμείς οι μεγαλύτεροι;

Καταλαβαίνω ότι ο πανικός των ανθρώπων μπρος στην επαπειλούμενη πλήρη καταστροφή, πανικός που έχει την ερμηνεία του από το περίφημο δόγμα του σοκ (βλέπε σχολή του Σικάγου) έχει ήδη ανοίξει το δρόμο της αποδοχής των νέων ηθών. Και είναι δύσκολο έως αδύνατον να κάμεις λογική συζήτηση με ανθρώπους πανικοβλημένους. Λέω όμως πως ίσως κάποιοι να παραμένουν ψύχραιμοι. Και σκεπτόμενοι. Σ' αυτούς απευθύνομαι. Που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα κύτταρα του εγκεφάλου τους.

Δωρικά θα τους έλεγα να μελετήσουν Λιαντίνη. Στις μέρες που ζούμε το έργο του αποκτά τις ιδιότητες ενός νέου Ευαγγελίου. Με την κυριολεξία του όρου και μακράν του άλλου. Στο Λιαντίνη υπάρχει η αναζητούμενη λύση για το γολγοθά που μας ταλανίζει. Και δεν περιλαμβάνει το εβραϊκό συνήθιο της σταύρωσης αλλά την ελληνική μέθοδο της παιδείας. Ιδιαίτερα στο βιβλίο του Homo Educandus.

Ο Λιαντίνης, θα θυμίσω, είναι ο έλληνας που έγκαιρα είδε την καταστροφή να έρχεται. Και εξέπεμψε κραυγή διαμαρτυρίας, με την εξαφάνισή του στα 1998. Στο τελευταίο του γράμμα μίλησε για το έγκλημα σε βάρος της αθώας νέας γενιάς που τον σκοτώνει. Μα ποιος τον άκουσε;

Η Ελλάδα συνέχισε την πορεία προς τον όλεθρο. Είχε εξάλλου τους Ολυμπιακούς Αγώνες μπροστά της. Με έναν παράξενο καθηγητή θα ασχολιόταν; Κι έτσι έπνιξαν την κραυγή του οι φανφάρες και τα κλαπατσίμπανα. Ανάμεσά τους και τα διαγγέλματα για τους εθελοντές. Διότι εκεί και τότε έγινε η μεγάλη αλλαγή, από το φιλότιμο στον εθελοντισμό. Και χιλιάδες έλληνες ντύθηκαν τη νέα στολή, του εθελοντή!

Και τι κερδίσαμε; Ας αναλογιστούμε επιτέλους τι κερδίσαμε. Όταν έσβησαν τα φώτα της φιέστας. Και άρχισε η κάθοδος της απαστράπτουσας Ελλάδας του 2004 προς το παράδειγμα προς αποφυγή του τώρα. Ποιο το όφελος από τους χιλιάδες εθελοντές που επιστρατεύθηκαν;

Αντί να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, προτιμήθηκε η μέθοδος των εθελοντών ενώ την ίδια ώρα φούσκωναν οι τσέπες των εργολάβων. Πόσοι και πόσοι έκαναν περιουσίες ατράνταχτες από τους Ολυμπιακούς αγώνες; Τώρα η χώρα βουλιάζει στα χρέη. Μα και τώρα ακόμη ξεχνάνε το μεγάλο φαγοπότι των Ολυμπιακών αγώνων... Και όχι μόνο ξεχνάνε αλλά και μας ξανακαλούν να γίνουμε εθελοντές. Ωρίμασαν λέει οι συνθήκες!

Σε ποιους το λένε; Στους άνεργους; Στους απλήρωτους επί μήνες; Σε εκείνους που τους πετσόκοψαν μισθούς και συντάξεις; Στους άλλους που αναγκάστηκαν να βάλουν λουκέτο στις επιχειρήσεις τους; Και σε όλο το λαό που στενάζει από την ακρίβεια; Και από την κατάργηση του κοινωνικού κράτους;

Ποια θέση έχει ο εθελοντισμός σ' αυτό το ανάλγητο πρόσωπο προς το λαό; Όποια ακριβώς και οι δούλοι στην κοσμοκρατορία της Ρώμης. Νέους δούλους αναζητούν. Όχι εθελοντές.

Γι' αυτό και ο όρος εθελοντισμός και η εξαφάνιση του φιλότιμου. Γιατί το φιλότιμο συνάδει με την ελεύθερη βούληση. Ο εθελοντισμός με τον εξαναγκασμό και την απαίτηση από άλλους να προσφέρεις. Γιατί λένε αυτό είναι αναγκαιότητα. Για να σώσουμε την πατρίδα και τον τόπο. Μ' αυτό το μαχαίρι στο λαιμό αναζητούν εθελοντές. Και βέβαια υπό τέτοιες συνθήκες μόνο ο ξενόφερτος εθελοντισμός μπορεί να φυτρώσει, όχι το φιλότιμο. Γιατί του λείπει το οξυγόνο, του λείπει η ελευθερία. Και η απόφαση που ξεκινά από τη βούληση του ατόμου.

Κι ας έρθουμε στην περίπτωση της Θεσπρωτίας. Που τις τελευταίες μέρες κρίθηκε ότι κι εδώ ωρίμασαν οι συνθήκες για ανάπτυξη του εθελοντισμού. Στη Θεσπρωτία που όλο πληθαίνουν τα κλειστά μαγαζιά και τα ενοικιάζεται. Και πληθαίνουν και οι άνεργοι. Οικογενειάρχες παραμένουν χωρίς δουλειά για πάνω από ένα χρόνο. Παράλληλα άλλοι δουλεύουν χωρίς να πληρώνονται για μήνες. Στη Θεσπρωτία που στενάζει κάτω από την παρουσία εκατοντάδων λαθρομεταναστών και λύση δε φαίνεται από πουθενά. Θα μας πετάξουν από τη Σένγκεν, διαμήνυσε ο αρμόδιος υπουργός, αν διώξουμε τους μετανάστες! Στη Θεσπρωτία που απειλείται από τη διέλευση του αγωγού φυσικού αερίου να απωλέσει τη μοναδική σοβαρή πηγή εσόδων, τον τουρισμό. Στη Θεσπρωτία που έχει γίνει πέρασμα εμπόρων ναρκωτικών και κάθε τρεις και λίγο συλλαμβάνονται φορτία δεκάδων κιλών χασίς. Στη Θεσπρωτία που όλο και ανεβαίνει η εγκληματικότητα.

Σ' αυτή τη Θεσπρωτία αποφάσισαν τώρα να μεταφυτεύσουν και τον εθελοντισμό. Παραβλέποντας όχι μόνο τις συνθήκες που επικρατούν αλλά και πως στη γη αυτή εξακολουθεί να ακμάζει το ελληνικό φιλότιμο. Γιατί η Θεσπρωτία είναι κομμάτι της Ηπείρου, της γωνιάς αυτής που την είπαν εύανδρο. Και μένει ακόμη ο λαός της στο ίδιο δόγμα. Πόσα και πόσα παραδείγματα να αναφέρει κανείς για το φιλότιμο των Θεσπρωτών; Αρκεί να προσέξει πως την ίδια ώρα που διαμαρτύρονται για την παρουσία των μεταναστών, βγαίνουν και κρεμάνε με σακουλίτσες καθαρές ό,τι περισσεύει από το τραπέζι τους. Να φάνε και οι φουκαράδες οι ξένοι...

Και είναι το λιγότερο αυτό. Γιατί όλοι γνωρίζουμε μεγάλα ονόματα και παραδείγματα Θεσπρωτών που έκαναν τεράστιο έργο για τον τόπο κινούμενοι απλά και μόνο από το φιλότιμο. Και πολλοί είναι που συνεχίζουν να κάνουν. Είτε ζουν εδώ, είτε είναι ταξιδεμένοι. Μαζί με το γάλα της μάνας τους βυζαίνουν οι Θεσπρωτοί και την αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Και αποτυπώνεται αυτή η αγάπη σε αμέτρητα έργα που έχουν γίνει στο νομό μας. Δρόμοι, σχολεία, μουσεία και πόσα άλλα...

Ποια η ανάγκη αυτό το φιλότιμο να μεταλλαχθεί σε εθελοντισμό; Το ζωντανό και δεδομένο φιλότιμο των Θεσπρωτών να υπαχθεί στις μεθόδους των ΜΚΟ;

Ο καθένας ας σκεφθεί. Γιατί μόνο σε σκεφτόμενους ανθρώπους απευθύνομαι. Και ας βγάλει τα συμπεράσματά του.