Αναδημοσιεύουμε από το ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ μια εξαιρετική κριτική για πρόσφατα δημοσιευμένο στον τύπο άρθρο που αφορά την Ηπειρώτικη Πολυφωνία. Τα στοιχεία που δίδονται είναι εξόχως διαφωτιστικά για πολλά σημεία που προκαλούν απορίες και συγχύσεις σε όσους αγαπούν μεν το είδος αυτής της μουσικής αλλά δεν είχαν την ευκαιρία να μάθουν κάτι περισσότερο από αξιόπιστες πηγές.
Ευπρόσδεκτη κάθε προσπάθεια παρουσίασης και προβολής της ηπειρώτικης πολυφωνίας ιδιαίτερα σε πεδία που δεν το συνηθίζουν. Με χαρά πληροφορηθήκαμε ότι στο τεύχος Δεκεμβρίου του περιοδικού "ΔΙΦΩΝΟ" περιλαμβάνεται άρθρο για το "ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ" της Κέλλυς Κυλίτου και σπεύσαμε να το διαβάσουμε.
Το άρθρο προσπαθεί να προσεγγίσει ένα θέμα που έχει πολύ ταλαιπωρηθεί στο παρελθόν στις διάφορες παρουσιάσεις του. Η προσέγγιση στηρίζεται στην παράθεση του ευρύτερου μουσικολογικού πλαισίου, στην ιδιαίτερη εστίαση ως προς τις ανημίτονες πεντατονικές κλίμακες, στην παρουσίαση των ρόλων που απαρτίζουν την πολυφωνική ομάδα και καταλήγει σε μικρή αναφορά στη δισκογραφία του είδους. Οι αδρές γραμμές του άρθρου πιστοποιούν την προσπάθεια σοβαρής προσέγγισης του θέματος.
Τι γίνεται, όμως, όταν προσπαθήσουμε να παρακολουθήσουμε αναλυτικά το κείμενό του; Εκεί ξεκινούν οι απορίες μας, οι ενστάσεις, τα ερωτηματικά μας. Το κείμενο συχνά ακολουθεί ανεξήγητες διαφυγές από το θέμα του δίχως προσπάθεια στοιχειώδους τεκμηρίωσης των αναφορών.
Όπως κάπου στην αρχή του που ενώ προλογίζει ως θέμα το πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου άξαφνα ακολουθεί μια παράγραφος με τίτλο και θέμα "Μοιρολόγια και σκάροι", ασύνδετη με τα πριν και τα μετά, παρότι επί της ουσίας θα μπορούσε κάλλιστα να συνδεθεί (ως δείγματα οργανικής πολυφωνίας).
Το άρθρο δεν αποφεύγει τις θεωρίες μονογένεσης που χρόνια πολλά βασανίζουν το σώμα της λαϊκής πολυφωνίας. Προσδιορίζει ως γενέτειρα το Πωγώνι, αποδίδει τη μουσική βάση του στην "αδιαμφισβήτητη ελληνική αρμονία" ενώ μπαίνει στον πειρασμό να προσδιορίσει γεωγραφικά και αυτή τη γένεση της πεντατονίας, η οποία "πρωτοσυναντάται στην πεδιάδα της Δωδώνης όπου κατοίκησαν οι Σέλλοι" (ναι, οι Σελλοί μετονομάστηκαν, ο τόνος στο Σέλλοι, δεν ήταν τυπογραφικό, το αναφέρει και αλλού).
Η θεωρία της μονογένεσης επανέρχεται ως άποψη περί της διάδοσής του, εκεί που αναγράφεται ότι "το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι εξαπλώθηκε πέρα από τα σύνορα, επέδρασε μουσικά στις όμορες περιοχές", αναφέροντας τις εμφανίσεις παρόμοιων φωνητικών εκφράσεων "κατά καιρούς" (!) σε περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας, της Κάτω Ιταλίας, "περιοχές με μακροχρόνιες σχέσεις με τον ελληνισμό".
Κατακλείδα της αναφοράς της ...διάδοσης της ηπειρώτικης πολυφωνίας μια νέα άσχετη διαφυγή του άρθρου που κάποιες στιγμές δείχνει αλλού να προσπαθεί και αλλού να ξεφεύγει: "αντίστοιχοι πολιτιστικοί δεσμοί παρατηρούνται και ανάμεσα στα Βαλκάνια και περιοχές της Σκανιδαβίας" (συγνώμη, αυτό που κολλάει τώρα;)
Το άρθρο κάποιες στιγμές δεν ακολουθεί ούτε τη δική του λογική, όταν, για παράδειγμα, αναφέρει ότι το πολυφωνικό τραγούδι αφομοίωσε νέα χαρακτηριστικά από τη βυζαντινή μουσική για να αναφέρει ως επεξήγηση αμέσως μετά ότι το ισοκράτημα ως κοινό δομικό χαρακτηριστικό των δύο μουσικών εκφράσεων δεν υπήρχε στην πρωτογενή αυθεντική μορφή της εκκλησιαστικής βυζαντινής μουσικής η οποία ήταν μονοφωνική. Μα τότε, ποιος επηρέασε ποιον;
Κάπου πιο κάτω το άρθρο ανακαλύπτει ότι ο παρτής και ο κλώστης προσπαθούν να μιμηθούν την πολυφωνική ερμηνεία της γκάιντας που δεν απαντάται συχνά στην ηπειρώτικη μουσική παράδοση. Μα αφού οι ρίζες της πολυφωνίας ανάγονται στους αρχαίους Σέλλους (με το συμπάθιο), πως η συγγραφέας κατάφερε να διακριβώσει τη συγκριτική παλαιότητα γκάιντας και πολυφωνικού για να αποδώσει σχέσεις επιρροής μεταξύ τους; Ίσως και εδώ η απάντηση να είναι στην πεδιάδα της Δωδώνης (στο μαντείο ίσως...)
Δεν θα σταθούμε πιο αναλυτικά, σε παρατηρήσεις για την ακρίβεια των μουσικολογικών σχολίων τα οποία κάποιες στιγμές χαρακτηριστικά παραπλανούν - πχ η λαλιά που αναφέρεται ότι τραγουδά ό,τι και ο γυριστής μια οκτάβα ψηλότερα, δεν τραγουδά ό,τι ο γυριστής αλλά εβδόμες πάνω από την τονική του τραγουδιού).
Ούτε θέλουμε να αναφερθούμε σε άλλες κοινοτυπίες που αναπαράγονται από το άρθρο και που βασανίζουν πλήθος ανάλογων προσεγγίσεων - πχ τα στερεότυπα περί κορυφαίων που είναι τάχα οι παρτήδες και που δεν είναι μάλιστα απλά κορυφαίοι αλλά "αρχηγοί" και δίνουν "κατευθυντήριες γραμμές στα μέλη της ομάδας".
Το μόνο που θα θέλαμε να προτρέψουμε την άγνωστή μας Κέλλυ (η αρθρογράφος) είναι να ζήσει από λίγο κοντύτερα το θέμα της γιατί καλές οι πληροφορίες που αποκομίζει από τη βιβλιογραφία αλλά όταν περιορίζεσαι σε αυτές δίχως ιδία άποψη εύκολα παρασύρεσαι σε κοινοτυπίες άστοχες και λάθος γενικεύσεις. Έτσι εύκολα οι Σελλοί μετονομάζονται, έτσι εύκολα το φωτογραφικό υλικό του άρθρου σου είναι ένας χορευτικός όμιλος από τη Δερόπολη που πέρα από τη συνάφεια καταγωγής δεν έχει κάποια σχέση με το πολυφωνικό τραγούδι- όσο ωραίες και να ‘ναι οι φορεσιές και οι κοπέλες.
Έτσι εύκολα η παρουσίαση της δισκογραφίας, πέρα από ελλιπέστατη, δείχνει ότι η μόνη της γνώση περιορίζεται στο εξώφυλλο των δίσκων και μάλιστα στην κακή κατανόηση των αναγραφομένων σε αυτά (ο δίσκος "ΤΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ" μετονομάζεται σε "ΑΠΟ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΠΩΓΩΝΙΟΥ" γιατί ο υπότιτλος κατανοείται ως τίτλος). Είμαστε σίγουροι ότι δεν άνοιξε το συγκεκριμένο δίσκο - θα έβλεπε ότι εκεί έχει συνεργαστεί ο Λάμπρος Λιάβας και όχι στις ακαθόριστες "σημαντικές δισκογραφικές δουλειές με ηπειρώτικα πολυφωνικά" που αναφέρονται επιπρόσθετα στην προαναφερόμενη έκδοση.
Έτσι εύκολα, άγνωστή μας Κέλλυ, συσχετίζεις τη διττή ονομασία παρτής ή σηκωτής με την "παροιμιώδη φράση "τον πήρε και τον σήκωσε"". Έτσι εύκολα, μεταξύ μας, σε παίρνει και σε σηκώνει....
- ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Όσους ενδιαφέρει ιδιαίτερα το ζήτημα της Ηπειρώτικης Πολυφωνίας, μπορούν να δουν και το σχετικό διάλογο γύρω από το άρθρο αυτό στο φόρουμ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου