Είναι μια χούφτα Ματσικόριδα, έτσι λένε στην Κύπρο το γνωστό στους επιστημονικούς κύκλους λουλούδι με το όνομα Narcissus tazetta. Και είναι από μια ιστοσελίδα της πατρίδας του. Την ιστοσελίδα του Αγίου Αμβροσίου της Κερήνειας. Της κατεχόμενης και σκλαβωμένης Κερήνειας.
Στο δικό μου τόπο, στην άλλη άκρη του Ελλαδικού χώρου, την Ήπειρο, το ίδιο λουλούδι το λέμε ζουμπούλι:
Η φωτογραφία είναι από τη ΜΠΑΣΤΙΑ... Ένα blog δηλαδή που άνοιξε ένας καλός φίλος από τη Σαγιάδα της Θεσπρωτίας, ο Μιχάλης ο Πασιάκος. Δίπλα είναι η Σαγιάδα με τα σύνορα της χώρας. Από δω Ελλάδα κι από κει Αλβανία. Ή, για να λέμε και τα πράγματα με το όνομά τους, από δω Ήπειρος κι από κει η "απέκει Ήπειρος". Έτσι θέλησαν οι δυνατοί της γης... Και στέκει χωρισμένη η μαρτυρική γη της ιδιαίτερης πατρίδας μου.
Ξέρω πως σε πολλούς τέτοιες κουβέντες μπορεί και να μην αρέσουν. Όπως ίδια αποφεύγουν και την Κύπρο... Τα θεωρούν "εθνικιστικές κορόνες" και άλλα βδελυρά και απορριπτέα για τη σύγχρονη προοδευτική αντίληψη. Ναι... Εγώ μονάχα το λόγο του ποιητή θα τους θυμίσω:
"Τι ημπορεί εκείνος να κατέχει
που δεν του χτύπησε η συφορά την πόρτα."
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ, Homo Educandus, σελ. 74
Κι αυτό είναι και το μυστικό. Η εξήγηση. Κανένας εθνικισμός. Μόνο ο πόνος ο αγιάτρευτος. Αυτός ο πόνος που κατακαίει όποιον έχασε τη γη του. Αν δεν τον νιώσατε, δεν ξέρετε τι σημαίνει. Κι όσοι τον κουβαλάμε, σας βεβαιώ ότι καθόλου δε μας νοιάζει οι άλλοι τι θα πουν.
Το δικό μου χωριό σήμερα βρίσκεται στην ελεύθερη Ήπειρο. Πολύδροσο το λένε τώρα, Βλαχώρι το έλεγαν παλιότερα. Καμία σχέση με βλάχους. Η μόνη Βλάχα που έχουμε είναι η πολυαγαπημένη της οικογένειας, η θεία Ευτυχία... που μας κάνει όλους με την ευγένεια και την καλοσύνη της αλλά και με τη "σπιρτάδα" της σε όλα, να στέκουμε με θαυμασμό για τη φυλή αυτή. Είναι ωραίος λαός οι Βλάχοι. Οι Βλάχοι οι Γαρδικιώτες... Εμείς όμως δεν είμαστε Βλάχοι. Και το χωριό αν το είπανε οι παλιοί Βλαχώρι κάποιο άλλο λόγο θα είχαν. Λένε πως έχει να κάνει με μια ... φτέρη. Αυτοφυή του τόπου, που λέγεται "βλάχουρο". Ίσως και έτσι να είναι... Γιατί τόπος και άνθρωποι ένα γίνονται με τα χρόνια. Τόσο που πια να τον κουβαλάμε τον τόπο μας μέσα στα κύτταρά μας. Σας φαίνεται παράξενο; Και όμως δεν είναι.
Εμείς, που λέτε, που δεν ξέρουμε πώς και γιατί το είπαν κάποτε οι παππούδες μας Βλαχώρι το χωριό μας, και που βιαστήκαμε να το αλλάξουμε σε Πολύδροσο για να μη μας παρεξηγούν οι Αθηναίοι... ξέρουμε στα σίγουρα και κάτι ακόμη. Πως είμαστε φερτοί στον τόπο αυτό. Άλλη οικογένεια από το ένα χωριό, άλλη από ένα άλλο. Η δική μου έχει τη ρίζα της στην "Απέκει Ήπειρο". Έτσι τη λέμε εμείς, ούτε Βόρεια ούτε τίποτε άλλο. Απλώς "απέκει". Από 'κει δηλαδή από το ποτάμι κι απέκει απ' το βουνό. Αυτό το βουνό που την κάθε μέρα μας βλέπουμε από τον τόπο που τώρα βρεθήκαμε, τη Μουργκάνα:
Με τη θεία Ευτυχία (θεία, κι ας είναι μικρότερη στα χρόνια...) στη στέρνα του σπιτιού μας. Στο βάθος η Μουργκάνα, στεφανωμένη σχεδόν πάντα από σύννεφα. Φροντίζει ο Καλαμάς γι' αυτό...
Εκεί, πίσω ακριβώς από τη Μουργκάνα, που είναι σύνορο Ελλάδας - Αλβανίας σήμερα, βρίσκεται ένα μικρό χωριό. Σωτήρα το λένε. Και του Σωτήρος γιορτάζει και η εκκλησιά του. Έλληνες το κατοικούν ως τα σήμερα όπως και πριν 300 περίπου χρόνια που κίνησαν από κει οι μακρινοί παππούδες μας για να έρθουν στο Βλαχώρι. Λένε πως κάποιον αγά καθάρισαν και δεν τους χώραγε πια ο τόπος. Τα μάζεψαν λοιπόν και όπου φύγει φύγει. Βρήκαν και χώθηκαν ανάμεσα στα βουνά. Κι αντίκρυα στον τόπο της καταγωγής. Να αγναντεύουν και να θυμούνται. Κι ας στέκεται εμπόδιο η Μουργκάνα στη ματιά. Της ψυχής τα μάτια σκίζουν ως και τα βουνά...
Αυτό το χωριό, τη Σωτήρα, πάντα ακούγαμε να το μολογάνε από γενιά σε γενιά. Χρόνοι πέρασαν και ήρθαν και άλλοι μα η Σωτήρα έστεκε πάντα ζωντανή στη μνήμη. Να την πυρπολεί και να εξάπτει τη φαντασία μας. Κάποτε, δεν πάνε πολλά χρόνια, καταφέραμε και να την επισκεφτούμε. (Και όχι μόνο μία φορά...) Δεν υπάρχουν λόγια για να περιγράψουν τέτοια συναισθήματα που ζήσαμε εκείνη τη μέρα. Και πιο πολύ όταν οι ντόπιοι μας πρότειναν να πάμε ως το αμπέλι που ακόμη κράταγε το οικογενειακό μας όνομα. Το αμπέλι των Μακάτων... Αν δεν το ζήσεις ούτε που μπορείς να καταλάβεις την τρικυμία που ξεσπάει τέτοιες στιγμές στα κύτταρα του ανθρώπου, εκεί που κατοικεί η βαθύτερη μνήμη μας. Αυτή που τρέφεται από τον τόπο που μας γέννησε και κουβαλά βιώματα ανθρώπων πεθαμένων πριν ακόμη εμείς γεννηθούμε.
Βλέπεις τον "ξένο" τόπο που πρώτη φορά πατούν τα πόδια σου και λες αυθόρμητα "τον έχω ξαναδεί"! Τον ξέρω αυτόν τον τόπο. Τα βουνά του και τα πλατάνια του και την πηγούλα του την κρουσταλλένια. Ναι, το ορκίζομαι, έτσι ακριβώς άκουσα τη μάνα μου να λέει μόλις βρεθήκαμε στη Σωτήρα. Γιατί εμείς, από μάνα και πατέρα από την ίδια φύτρα κρατάμε. Από το σόι των Μακάτων... Άλλο που μετά αλλάξαμε τα ονόματα. Σαν και το όνομα του τωρινού χωριού μας. Το έχουμε αυτό το κακό χούι. Ευτυχώς, εκεί στη Σωτήρα, οι "συγχωριανοί" μας δε μας έμοιασαν. Και βλέπαμε και δε χορταίναμε εκείνο το αμπέλι που κάποτε οι παππούδες μας κορφολογούσαν και τρυγούσανε. Το αμπέλι των Μακάτων...
Ξέρεις πόσα μπορεί να σου πει ένα αμπέλι; Ξέρεις ότι και τα φυτά έχουν φωνή; Μη σου κάνει εντύπωση. Αλλά και παρηγορήσου... γιατί ούτε κι εκείνα ξέρουν πως έχουνε ονόματα! Και δε μιλώ μόνο για το αμπέλι. Μιλώ και για τους νάρκισσους που είδες παραπάνω. Που αν ανοίγανε το στόμα τους μεγάλη απορία θα κατέθεταν. Ματσικόριδα στην Κύπρο, ζουμπούλια στην Ήπειρο... Μαρτακούδια στην Αμοργό... ή και μανουσάκια σε άλλα μέρη. Κι όμως, για δες, είναι το ίδιο λουλουδάκι:
Εμείς, και τα βαφτίσια που τους κάνουμε, φταίνε για τη "ζημιά". Το όνομα! Α, είναι πολύ σημαντικό πράγμα το όνομα. Άδικα δε συμβούλευαν οι παλιοί πως είναι αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις! Ήξεραν εκείνοι αυτό που εμείς σήμερα ξαστοχήσαμε... Μα τι νομίζεις, έτσι τυχαία έγινε και χώρισαν οι δρόμοι μας από εκείνο το λαμπρό κόσμο τον πάμφωτο που χάρισε στους ανθρώπους έναν πολιτισμό - κόσμημα και στολίδι για την ανθρωπότητα;
Ξεχάσαμε εμείς και τα ονόματα και τη σοφία τους και χίλια άλλα. Κι έτσι έγινε το ίδιο λουλούδι αλλιώς να το λέμε εμείς κι αλλιώς κει κάτω. Κι ας μην είναι αλλιώτικο ούτε το λουλούδι ούτε η ράτσα των ανθρώπων που το βάφτισαν...
Θα λες τώρα με νου σου "τι σχέση έχουν τα λουλούδια με εκείνο το χωριό". Έχουν, βεβαίως και έχουν. Κάμε λίγο υπομονή και θα τα μάθεις όλα. Έτσι ακριβώς όπως τα έμαθα κι εγώ.
Πάσχα του 1993 ήταν. Τότε βρέθηκα για πρώτη φορά στην Κύπρο. Πολύ πριν επισκεφθώ τη μακρινή μου πατρίδα, τη Σωτήρα... Και τότε ήταν που συνάντησα τη δίδυμη ... αδερφούλα της!!! Γιατί έχουν αδέρφια και τα χωριά. Κι ας μην το ξέρουν τα ίδια. Κι ας μην το ξέρουμε ούτε εμείς. Το ξέρουν όμως και το μαρτυρούν τα ... ονόματα.
Βρέθηκα που λέτε τότε στην Κύπρο για ένα συνέδριο. Και μέσα στο πρόγραμμα έλαχε και επίσκεψη στην επαρχία της Αμμοχώστου. Να δούμε έστω κι από μακριά τη μαρτυρική πόλη φάντασμα. Και αίφνης βρέθηκα με το στόμα ανοιχτό μπροστά σε μια άλλη Σωτήρα. Κοίταγα την ταμπέλα και δεν πίστευα στα μάτια μου. Το έγραφε ολοκάθαρα: ΣΩΤΗΡΑ!!! Ένα από τα χωριά της επαρχίας Αμμοχώστου και λίγο πιο κει η γραμμή... και πάλι μια γραμμή που χωρίζει τόπους και ματώνει καρδιές.
Άλλος ο τόπος, άλλο το χωριό. Ίδιο, ολόιδιο το όνομα. Να απλώνει μια γραμμή ως την άλλη άκρια της Ελλάδας και να φωνάζει για την καταγωγή ανθρώπων και τόπων. Σωτήρα της Κύπρου και Σωτήρα στην "Απέκει Ήπειρο"...
Αρκεί ένα όνομα για να σε κάνει να τη δεις αυτή την αλήθεια. Αρκεί για να "σώσει" μέσα στη δίνη των αιώνων και στη σκόνη του καιρού την ιστορία του τόπου και την ιστορία τη δική μας. Οι Σωτήρες από τη μια... τα ζουμπούλια και τα ματσικόριδα από την άλλη. Η λέξη που ενώνει και η διγλωσσία του σήμερα που χωρίζει.
Σκύψε όμως, σκύψε και άκου την αρχαία λέξη. Άκου το παλιό όνομα των παλιών σοφών ανθρώπων. Τότε που τα χωριά έπαιρναν ονόματα φυτών και ανθρώπων... Και τότε που ένας ολόκληρος μύθος στέριωνε τα ονόματα των λουλουδιών. Νάρκισσο το λέγανε τότε το λουλουδάκι. Ούτε ζουμπούλι από τα τούρκικα που το λέμε εμείς, ούτε και μανουσάκι από τα αραβικά που το λένε αλλού. Τα μαρτακούδια και τα ματσικόριδα ούτε πού ξέρω πούθε κρατάει η σκούφια τους... Για το Νάρκισσο όμως ξέρω χίλια πράγματα να σου πω. Μα ίσως και δε χρειάζεται. Αρκεί μπροστά στον καθρέφτη μας να σταθούμε... Να θαυμάσουμε όλη την πρόοδο και την ανάπτυξη που λέμε ότι έχουμε. Τόση και τέτοια που να χρειάζονται και όνομα τα σχολειά μας. Βολέψαμε βλέπεις τα χωριά, βολέψαμε τα λουλούδια, ήρθε η σειρά και των σχολείων.
Και μπορεί οι συνδικαλιστές να διαμαρτύρονται "δεν έχουμε να φάμε, τα βαφτίσια μας μάραναν", αλλά εκείνο που βλέπω εγώ και με λυπεί απέραντα είναι που "η δάφνη κατεμαράνθη". Και μαζί και οι νάρκισσοι. Κι έμεινε μόνο ο ναρκισσισμός αλώβητος να συμβουλεύει ονόματα ιστορικά για να ανακάμψει η παιδεία του τόπου...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου