ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΔΗΓΗΤΗ:
35 Χρόνια Πολυτεχνείο
Χρονικό
Τετάρτη, 14 Νοέμβρη
Είναι πρωί και στο Πολυτεχνείο πραγματοποιείται φοιτητική συγκέντρωση με αίτημα να δοθεί άδεια για την πραγματοποίηση Γενικών Συνελεύσεων. Την ίδια ώρα γίνεται παμφοιτητική συγκέντρωση στη Νομική.
14:00 Οι φοιτητές από τη Νομική, ακούγοντας ότι στο Πολυτεχνείο γίνονται επεισόδια, κατηφορίζουν προς την Πατησίων όπου έχουν αρχίσει οι γενικές συνελεύσεις. Υπάρχει αναβρασμός, όχι όμως επεισόδια. Η αστυνομία έχει ήδη πάρει θέση γύρω από το κτήριο.
18:00 Οι συνελεύσεις τελειώνουν. Κόσμος έχει ήδη αρχίσει να μαζεύεται και έξω από το Πολυτεχνείο. Καταφτάνει εισαγγελέας και απειλεί με μηνύσεις αν το πλήθος δεν διαλυθεί.
19:00 Περίπου 800 φοιτητές παραμένουν μέσα στο Πολυτεχνείο. Κάπου εκεί η κατάληψη αρχίζει de facto.
21:00 Μέσα στο Πολυτεχνείο είναι περίπου 1.500 άτομα. Εφυγαν μερικοί που διαφώνησαν με την παραμονή (κυρίως του Ρήγα Φεραίου) ή για άλλους λόγους. Ολα τα στελέχη της ΚΝΕ έμειναν στο χώρο. Ανακύπτει η ανάγκη του συντονισμού. Ετσι συγκροτείται 13μελής Συντονιστική Επιτροπή (ΣΕ) από αντιπροσώπους των σχολών. Από αυτούς, 8-9 πρόσκεινται στην Αντι-ΕΦΕΕ, ενώ οι υπόλοιποι είναι από το Ρήγα Φεραίο και τους αριστεριστές.
22:00 Η ΣΕ στήνει έναν πρώτο ασθενικό πομπό, παίρνει υπό τον έλεγχό της τα μεγάφωνα, εξασφαλίζει προμήθειες και φροντίζει για την περιφρούρηση των πυλών. Τυπώνονται αμέτρητες προκηρύξεις και κολλιούνται αφίσες. Οι χιλιάδες λαού που έχουν συγκεντρωθεί για συμπαράσταση μένουν ως τη 1 μετά τα μεσάνυχτα.
Πέμπτη, 15 Νοέμβρη
Το πρωί έχει πέσει κάπως ο ενθουσιασμός. Ομως τις επόμενες ώρες το κλίμα αντιστρέφεται καθώς μετά και από κατεύθυνση των δυνάμεων της ΚΝΕ και του ΚΚΕ, η λαϊκή συμπαράσταση φουντώνει απότομα.
Ο κόσμος που αρχίζει να συγκεντρώνεται στους γύρω δρόμους συγκρούεται με την αστυνομία που τους εμποδίζει να ενωθούν με τους φοιτητές. Παρ’ όλα αυτά γυναίκες, άντρες και παιδιά μαζεύονται έξω από το κτήριο. Ειδικά το μεσημέρι, πλήθος μαθητών και εργαζομένων που μόλις έχουν σχολάσει συρρέουν γύρω από το Πολυτεχνείο.
Ο ενθουσιασμός και η οργανωτικότητα ανεβαίνουν. Εγκαθίσταται νέος πομπός, πιο ισχυρός αυτή τη φορά, που στέλνει τη φωνή των φοιτητών ακόμα πιο μακριά. Κόσμος συνεχίζει να έρχεται. Το απόγευμα 300 φοιτητές από την Πάτρα σπάνε τον κλοιό της αστυνομίας και μέσω της Στουρνάρη μπαίνουν στο χώρο του Πολυτεχνείου.
Τα συνθήματα που ρίχνονται είναι αντιχουντικά, ξεσκεπάζοντας το ρόλο των Αμερικάνων και του ΝΑΤΟ.
Αργά το βράδυ εκλέγεται νέα, 32μελής αυτή τη φορά, Συντονιστική Επιτροπή. Σε αυτήν, 7 είναι από την Αντι-ΕΦΕΕ, 8 από το Ρήγα Φεραίο και οι υπόλοιποι είναι αριστεριστές ή ανοργάνωτοι.
Παρασκευή, 16 Νοέμβρη
Tην ίδια ώρα (Παρασκευή πρωί) που στην Αθήνα η αλληλεγγύη του κόσμου κορυφώνεται, φοιτητές στη Θεσσαλονίκη και στην Πάτρα προχωρούν με τη σειρά τους σε καταλήψεις στα πανεπιστήμια.
12:00 Μέλη της επιτροπής Μεγαρέων αγροτών επισκέπτονται τη Συντονιστική Επιτροπή (ΣΕ).
15:30 Στην πρώτη της συνεδρίαση, η νέα ΣΕ καταλήγει στη διακήρυξη με την οποία προσδιορίζεται ο χαρακτήρας της κινητοποίησης ως αντιφασιστική - αντιιμπεριαλιστική, απαιτεί άμεση πτώση της χούντας και εγκαθίδρυση λαϊκής κυριαρχίας. Διαδηλώσεις κατεβαίνουν τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας προς το Πολυτεχνείο. Ο κόσμος που βρίσκεται σε κινητοποίηση στο κέντρο της Αθήνας φτάνει τους 150.000.
Η λαϊκή συμπαράσταση γύρω από το Πολυτεχνείο αλλά και σε άλλους χώρους της Αθήνας είναι πιο μαζική παρά ποτέ. Ο σταθμός των φοιτητών δονεί την ατμόσφαιρα με συνθήματα όπως “Ψωμί –Παιδεία - Ελευθερία, Λαϊκή Κυριαρχία - Εθνική Ανεξαρτησία”, “Κάτω η χούντα”, “Εξω οι Αμερικανοί”, “Ενας είναι ο αρχηγός, ο κυρίαρχος λαός”.
Από το μεσημέρι διαδίδεται πως η αστυνομία σκοπεύει να χτυπήσει το βράδυ. Παρ’ όλα αυτά, δεν παίρνονται μέτρα από τη ΣΕ για μια οργανωμένη έξοδο από το Πολυτεχνείο.
18:30 Οι αστυνομικοί χτυπούν διαδηλωτές στα Χαυτεία. Οι συγκρούσεις γενικεύονται. Η αστυνομία δεν διστάζει να ρίξει - εκτός από δακρυγόνα - και πραγματικά πυρά.
19:00 Τα μεγάφωνα μεταδίδουν το όνομα του πρώτου νεκρού - ενός αγοριού. Η ατμόσφαιρα από τα δακρυγόνα είναι αποπνικτική. Στην πλατεία Βάθης διαδηλωτές σωριάζονται νεκροί. Τα μεγάφωνα προσπαθούν να κρατήσουν ψηλά το ηθικό του κόσμου. Εχει ήδη καταληφθεί το Δημαρχείο ενώ ο λαός επιτίθεται στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης.
Νεκροί και τραυματίες μέσα κι έξω από το Πολυτεχνείο. Η ΣΕ, τις ηρωικές εκείνες στιγμές στήνει οδοφράγματα και αυτοσχέδιο νοσοκομείο για τους τραυματίες.
Σάββατο, 17 Νοέμβρη
01:45 Η ατμόσφαιρα είναι εκρηκτική. Τα πρώτα τανκ κυκλώνουν το Πολυτεχνείο, ενώ ήδη έχουν καταφτάσει στρατιώτες και ΛΟΚατζήδες. Πλέον κάθε προσπάθεια αναίμακτης εξόδου από το χώρο είναι μάταιη.
02:00 Τρία τανκ σταματούν μπροστά από την κεντρική πύλη. Οι φοιτητές φωνάζουν: «μην πυροβολείτε, είμαστε αδέλφια σας», «ο στρατός είναι λαϊκός». Ενώ οι πυροβολισμοί συνεχίζονται, οι φοιτητές αρχίζουν να τραγουδoύν τον εθνικό ύμνο.
03:00 Υστερα από εντολή, ένα από τα τανκ πέφτει πάνω στην πύλη του Πολυτεχνείου, ενώ πάνω της κρατιούνται φοιτητές. Ομάδες των ΛΟΚ και αστυνομικοί εισβάλουν μέσα και κτυπούν τους φοιτητές. Αρκετοί κατορθώνουν να διαφύγουν και με τη βοήθεια ορισμένων φαντάρων.
05:00 Η μετάδοση του παράνομου σταθμού συνεχίζεται μέχρι αυτήν την ώρα.
11:00 Η χούντα επιβάλλει στρατιωτικό νόμο. Οι διαδηλώσεις όμως θα συνεχιστούν όλο το Σαββατοκύριακο.
Αταλάντευτα, στο δρόμο του Νοέμβρη,
ενάντια στον ιμπεριαλισμό
35 χρόνια από το Νοέμβρη του ’73, το φως του ακόμα καίει. Η αντιδικτατορική πάλη της νεολαίας και του λαού μας και η κορύφωσή της, ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου εμπνέει, συγκινεί, δείχνει το δρόμο. Κόντρα στις προσπάθειες των αστικών κομμάτων και των οπορτουνιστών που προσπαθούν να “μουσειοποιήσουν”, να “μεταλλάξουν” τα οράματα και τους στόχους του Πολυτεχνείου, η νεολαία συνεχίζει να τιμά το Νοέμβρη με τον καλύτερο τρόπο, μακριά από λόγους επισήμων στο κενό: διδασκόμενοι από την ιστορία, συνεχίζουμε την πάλη για την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών, παλεύουμε για να ανατρέψουμε την εξουσία του ιμπεριαλισμού και των μονοπωλίων, για το σοσιαλισμό.
Δικτατορία του κεφαλαίου
Ανεξάρτητα από τη μορφή άσκησης της αστικής εξουσίας (κοινοβουλευτική δημοκρατία ή δικτατορία) και τα διαφορετικά χαρακτηριστικά τους, όλες οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα μέχρι τις μέρες μας ήταν και είναι κυβερνήσεις του κεφαλαίου. Τότε, σε εκείνες τις συνθήκες μια “ανοιχτή” δικτατορία της αστικής τάξης μπορούσε να εξυπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντα του ντόπιου και ξένου κεφαλαίου. Οταν, αυτή η μορφή άσκησης της εξουσίας τους δεν τους “βόλευε” και ίσα-ίσα γινόταν και επικίνδυνη καθώς φοβούνταν την εξέλιξη της αντιδικτατορικής πάλης του λαού, αντικατέστησαν τη Χούντα με την κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Η εξουσία των καπιταλιστών έμεινε αλώβητη και στις δυο περιπτώσεις. Ακόμα, αξιοποιούν κάθε δυνατό τρόπο για να στερεώσουν την κυριαρχία τους, να πείσουν το λαό πως κάτι “αλλάζει” ενώ η κυριαρχία της αστικής τάξης μένει στη θέση της.
Τότε, μπροστά στην ανάπτυξη της αντιδικτατορικής πάλης, χρησιμοποίησαν το πείραμα της φιλελευθεροποίησης -το ψευτο-δημοψήφισμα. Ως και εκλογές ετοίμαζαν, προκειμένου να ενσωματώσουν τη λαϊκή αντίδραση και να προχωρήσουν σε «ομαλή δημοκρατική μετάβαση».
Σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών, επεξεργάζονται σενάρια αναμόρφωσης του πολιτικού σκηνικού, κεντροαριστερά και κεντροδεξιά σχήματα, “μεγάλους συνασπισμούς” προκειμένου να θωρακίσουν την εξουσία τους, να εγκλωβίσουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια και οργή σε ανώδυνα για την εξουσία του κεφαλαίου κανάλια.
Ξεχωριστός είναι ο ρόλος του οπορτουνισμού στην υπηρεσία του κεφαλαίου για να διατηρεί την εξουσία του: το προβοκατόρικα αυτοαποκαλούμενο “ΚΚΕ Εσωτερικού”, ο πρόγονος του σημερινού Συνασπισμού, δέχτηκε τη δήθεν φιλελευθεροποίηση της Χούντας και ετοιμαζόταν να συμμετάσχει στις χουντικές εκλογές. Σήμερα, πρόθυμοι πάλι σαν ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ άλλα με τον ίδιο ακριβώς υπονομευτικό ρόλο ετοιμάζονται να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο σύστημα όπως άλλωστε και σε κάθε κρίσιμη στιγμή.
Κάθε μέρα ακριβαίνει το ψωμί…
και το παντεσπάνι για τους επιχειρηματίες
Τότε, λαός και νεολαία πάλευαν για “ψωμί” και “παιδεία”, αυξήσεις στα μεροκάματα, δημόσια και δωρεάν παιδεία, για το 15%. Την ίδια στιγμή, εντάθηκε η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης καθώς η Χούντα δεν ικανοποιούσε αυτά τα αιτήματα αλλά ενίσχυε παραπέρα το μεγάλο κεφάλαιο. Ενισχύθηκε το εφοπλιστικό κεφάλαιο, η ναυπηγοεπισκευαστική βιομηχανία και οι κατασκευές. Εγιναν σκανδαλώδεις παραχωρήσεις στο κεφάλαιο, εμπορευματοποιήθηκε σε μεγαλύτερο βαθμό η γη, ληστεύτηκαν τα αποθεματικά των ταμείων.
Ολα αυτά θυμίζουν πολύ το σήμερα, ακριβώς γιατί, όπως τονίσαμε εξ’ αρχής, η στρατιωτική δικτατορία και η κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι εξουσία - δικτατορίες του κεφαλαίου, παρά τις διαφορές τους. Ετσι, σήμερα “δεν υπάρχουν λεφτά” για μισθούς, συντάξεις, για την παιδεία και συνολικά για την κάλυψη των λαϊκών αναγκών αλλά υπάρχουν δισεκατομμύρια για την ενίσχυση των τραπεζών. Ξεπουλιέται η γη, τα δάση, οι παραλίες στο μεγάλο κεφάλαιο, τζογάρονται τα αποθεματικά των ταμείων.
…και “δημοκρατία” έχουμε
Τουλάχιστον, έχουμε δημοκρατία μας λένε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Θέλουν να κρύψουν πως η δημοκρατία τους τελειώνει έξω από τις πόρτες των εργοστασίων όπου η τρομοκρατία και οι απειλές δίνουν και παίρνουν. Τελειώνει κάθε φορά που η “ανεξάρτητη” δικαιοσύνη βγάζει παράνομη άλλη μια απεργία. Τελειώνει στις κάμερες και τους τρομονόμους, τις “ζαρντινιέρες”. Τελειώνει όταν στέλνουν εισαγγελείς στα σχολεία, όταν τραβάνε τους συνδικαλιστές στα δικαστήρια. Για ποια δημοκρατία να μας πούνε, όταν στην Ευρωπαϊκή Ενωση, τον “παράδεισο” των ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, ο αντικομμουνισμός τείνει να πάρει χαρακτήρα επίσημης πολιτικής, όταν Κομμουνιστικά Κόμματα και οργανώσεις νεολαίας είναι στην παρανομία, όταν τα κομμουνιστικά σύμβολα είναι απαγορευμένα σε μια σειρά χώρες, όταν διώκεται ακόμα και η “ριζοσπαστική σκέψη”;
Για ποια εθνική ανεξαρτησία να μιλήσουμε όταν ο ελληνικός στρατός είναι “υπόλογος” στο ΝΑΤΟ, στον ευρωστρατό και στα ιμπεριαλιστικά σχέδια Αμερικάνων και Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών;
Συνεχίζουμε…
Με οδηγό τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου, την αντιδικτατορική πάλη της νεολαίας και του λαού μας, συνεχίζουμε για τη δικαίωση των συνθημάτων του Νοέμβρη. Οσο το κεφάλαιο κρατά την εξουσία, όσο καρπώνεται το μόχθο της εργατικής τάξης και τον πλούτο που παράγει, τόσο επίκαιρο θα ‘ναι το “Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία-Εθνική Ανεξαρτησία”. Τα συνθήματα του Πολυτεχνείου δεν πάλιωσαν καθόλου ακριβώς γιατί υπάρχει ακόμη η ανάγκη για μια εξουσία, όπου κουμάντο θα κάνουν οι παραγωγοί του πλούτου. Η πάλη για την ικανοποίηση των συγχρόνων αναγκών μας, βάζει στην πρώτη γραμμή το ζήτημα της δημιουργίας της μεγάλης λαϊκής συμμαχίας, του Λαϊκού Μετώπου. Το ζήτημα της ανατροπής της αστικής εξουσίας, της πάλης για τη λαϊκή εξουσία, το σοσιαλισμό.
35 χρόνια πέρασαν και αταλάντευτα βαδίζουμε στον ίδιο δρόμο της σύγκρουσης με τα μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό. Κάθε Νοέμβρης, θα μας βρίσκει στο Πολυτεχνείο, να δίνουμε την ίδια υπόσχεση, ότι θα βαδίσουμε το δρόμο ως το τέλος, ως τη νίκη.
H συμβολή του ΚΚΕ και της ΚΝΕ
στην αντιδικτατορική πάλη
Πολύ θα ήθελαν, η αστική τάξη και οι κολαούζοι της να σβήσουν τις σελίδες των αγώνων του λαού μας. Ετσι και στην περίπτωση της αντιδικτατορικής πάλης προσπαθούν να αλλοιώσουν την ιστορία του λαού και της νεολαίας, να διαστρεβλώσουν το χαρακτήρα του αγώνα, να αποκρύψουν την αποφασιστική συμβολή του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στην αντιδικτατορική πάλη.
Σε αυτές τις σελίδες θα αναδείξουμε ορισμένες πτυχές της αντιδικτατορικής πάλης σε συνάρτηση με δυο ιδιαίτερα σημαντικά γεγονότα που συνέβησαν στη διάρκεια της δικτατορίας: τη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ και την ίδρυση της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας.
21η Απριλίου 1967
Την ημέρα εκείνη, οι συνταγματάρχες πήραν στα χέρια τους τη διακυβέρνηση της χώρας για λογαριασμό της αστικής τάξης. Ο δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος, σε ομιλία του σε βιομηχάνους και μεγαλέμπορους το Μάρτη του ‘68 ήταν ξεκάθαρος: «Οπως οιαδήποτε θυσία εις το βαλλάντιο του επιχειρηματίου επιβάλλεται προκειμένου να πληρωθεί ο φύλαξ διά την επιχείρηση, ίνα μη ο κλέπτης αφαιρέσει ολόκληρο το χρηματοκιβώτιο […] Δε θα υπάρξει μπουρλοτιέρης κομμουνιστής, όταν δεν ημπορεί να παρασύρει ως σειρήνα τον πένητα και νήστιν εργάτη».
Για μια σειρά λόγους, τόσο εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς, η δικτατορία μπορούσε να εξυπηρετήσει καλύτερα τους κεφαλαιοκράτες. Εκτίναξη των κερδών και της καπιταλιστικής ανάπτυξης από τη μία, βάρβαρη επίθεση στα ασφαλιστικά, εργασιακά, κοινωνικά και δημοκρατικά δικαιώματα από την άλλη. Η δικτατορία, επίσης, εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στην περιοχή (χρησιμοποίηση της Ελλάδας ως εφαλτήριο για τα σχέδιά τους στη Μέση Ανατολή).
Η Χούντα έδειξε τη σκληρότητά της και το στόχο της από την πρώτη στιγμή. Από τις πρώτες μέρες ανακοίνωσε τη σύλληψη 6.500 κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών. Δολοφονίες, βασανισμοί, εξορίες, ένα τεράστιο δίκτυο χαφιεδισμού, όργιο λογοκρισίας ήταν τα όπλα της Χούντας ενάντια στο λαϊκό κίνημα.
Το ΚΚΕ οργανώνει τη λαϊκή πάλη
Την επόμενη της 21ης Απρίλη το ΚΚΕ κάλεσε το λαό σε πλατύ αντιδικτατορικό μέτωπο. Ηδη από το Μάη το ΚΚΕ μαζί με άλλες ριζοσπαστικές δυνάμεις, ιδρύουν το Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ) που υπήρξε η μαζικότερη αντιδικτατορική οργάνωση.
Καθοριστικό σημείο στην ανάπτυξη της αντιδικτατορικής πάλης, υπήρξε η 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Το Κόμμα, ξεκαθαρίζοντας τις γραμμές του από τις οπορτουνιστικές δυνάμεις που καλούσαν σε συμβιβασμό και υποταγή, μπόρεσε να παίξει το ρόλο του ως επαναστατική πρωτοπορία της εργατικής τάξης. Αυτά τα οπορτουνιστικά “βαρίδια” που για παράδειγμα όλο το προηγούμενο διάστημα αρνούνταν τη δημιουργία παράνομων κομματικών οργανώσεων στην Ελλάδα, εμπόδιζαν το Κόμμα να ξεσηκώσει το λαό στην κήρυξη της δικτατορίας. Χαρακτηριστικό είναι πως την 21η Απριλίου, η “Αυγή”, η εφημερίδα της ΕΔΑ που έλεγχαν οι δυνάμεις οι οποίες αργότερα θα αποχωρούσαν από το Κόμμα τυπωνόταν με πρωτοσέλιδο “Γιατί δε θα γίνει δικτατορία”.
Η απόφαση της επανασύστασης και ισχυροποίησης των οργανώσεων του Κόμματος, της αποκατάστασης των δεσμών με πλατιές μάζες νεολαίας, της ανασύνταξης του εργατικού και νεολαιίστικου κινήματος, έπαιξε καθοριστικό ρόλο για τους μεγάλους αγώνες που ακολούθησαν.
Ηταν μια πρώτη μεγάλη νίκη που έδωσε φτερά και προοπτική στον αγώνα των κομμουνιστών, αλλά και ευρύτερα. Ο καθημερινός αγώνας για τη ζωή και τις ελευθερίες του λαού αποκτούσε νόημα και προοπτική γιατί συνδέθηκε άμεσα με τη ρίζα που γεννά τα βάσανα των ανθρώπων, τον ιμπεριαλισμό. Συνδέθηκε και υποτάχθηκε στην προοπτική του επαναστατικού μετασχηματισμού της κοινωνίας, με την κατάργηση της εξουσίας των καπιταλιστών.
Κυκλοφόρησε ξανά το Μάρτη του ‘68 ο παράνομος “Ριζοσπάστης” ενώ άρχισε η ανασυγκρότηση του καθοδηγητικού οργάνου της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας (ΚΟΑ) που τάχθηκε και μέσω της εφημερίδας “Αδούλωτη Αθήνα” υπέρ των αποφάσεων της 12ης Ολομέλειας.
Ο αγώνας ενάντια στη Χούντα πήρε άλλη ορμή, αποφασιστικότητα και σταθερότητα. Ο σκοπός του αγώνα δεν έφτανε πια μέχρι την αποκατάσταση των αστικών ελευθεριών και της αστικής δημοκρατίας. Απέκτησε προοπτική και αντιιμπεριαλιστικό προσανατολισμό.
Η ίδρυση της ΚΝΕ
Ενα από τα θεμέλια της αντεπίθεσης του Κόμματος μπήκε τον Αύγουστο του ‘68 με την απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ να ιδρυθεί η Κομμουνιστική Νεολαία Ελλάδας ως μια επαναστατική οργάνωση νεολαίας με μαρξιστικά – λενινιστικά χαρακτηριστικά που θα στέκεται στο πλάι του. Η ίδρυση της ΚΝΕ συμπλήρωνε το κενό που είχε αφήσει η αυτοδιάλυση της ΟΚΝΕ το 1943, προκειμένου να ιδρυθεί η ΕΠΟΝ. Η απόφαση αυτή σκόρπισε ενθουσιασμό στους αγωνιστές, στις φυλακές και τις εξορίες.
Η πάλη κατά της Χούντας απέκτησε νέο δυναμισμό και η ΚΝΕ έγινε γρήγορα πόλος συσπείρωσης της μαχόμενης νεολαίας. Μήνα με το μήνα, η ΚΝΕ αλλά και ο “Οδηγητής” γίνονταν φάρος που φώτιζε χιλιάδες νέους στην οργάνωση και τον αγώνα. Τα πρώτα βήματα της ΚΝΕ δεν ήταν καθόλου εύκολα. Είχε να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της παρανομίας, το όργιο τρομοκρατίας της Χούντας αλλά και τη συκοφαντική επίθεση των οπορτουνιστών που θεωρούσαν την ΚΝΕ οργάνωση “διασπαστική” και “σεχταριστική” γιατί πρόβαλε τα ιδανικά του σοσιαλισμού.
Πλάι στο ΠΑΜ ιδρύεται το ΠΑΜ Νέων και μια σειρά μαζικών οργανώσεων νεολαίας: η Αντι-ΕΦΕΕ στο φοιτητικό κίνημα, η Μαθητική Οργάνωση Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας (ΜΟΔΝΕ). Οι οργανώσεις αυτές συγκέντρωσαν χιλιάδες νέους και νέες στις γραμμές τους, υπήρξαν πραγματικοί οργανωτές του αντιδικτατορικού αγώνα.
Με κάθε τρόπο, από τα τρικ και τις αφίσες ως την οργάνωση μαζικών εκδηλώσεων στα ’72-’73, η ΚΝΕ αποτέλεσε την ψυχή και τον οργανωτή της πάλης όλης της νεολαίας ενάντια στη Χούντα.
Σκληρή ιδεολογική διαπάλη
Ταυτόχρονα, διεξάγεται σκληρή ιδεολογική διαπάλη μέσα στο κίνημα. Από τη μια, το ΚΚΕ πάλευε για να αποκτήσει η πάλη αντιιμπεριαλιστικό προσανατολισμό και προοπτική για ριζικές αλλαγές και από την άλλη τα αστικά κόμματα και οι οπορτουνιστές διαπραγματεύονταν τη “δημοκρατική” μετάβαση στον αστικό κοινοβουλευτισμό.
Μέσα και έξω από την Ελλάδα, στις φυλακές και τα στρατόπεδα ακόμα και μέσα στις οικογένειες αγωνιστών, ανάμεσα στο ΚΚΕ και στους οπορτουνιστές διεξαγόταν σκληρή ιδεολογική πάλη. Τις θέσεις των οπορτουνιστών υιοθέτησαν και τα αστικά κόμματα, χτυπώντας από κοινού το Κόμμα, γιατί ενοχλούσε το γεγονος ότι η εργατική τάξη και το Κόμμα της έμπαιναν στον αγώνα κατά της Χούντας με αυτοτελή παρουσία και πολιτική.
Οταν μάλιστα το 1973 η Χούντα και οι Αμερικανοί υποστηρικτές της εμπνεύστηκαν το “πείραμα Μαρκεζίνη” για να νομιμοποιήσουν τη δικτατορία, το προβοκατόρικα λεγόμενο “ΚΚΕ Εσωτερικού” δε δίστασε να καλέσει σε συμμετοχή στις “εκλογές” που οργάνωσαν οι δικτάτορες.
Γι’ αυτό και το σύστημα πάντα στήριζε τους αναθεωρητές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός πως η Χούντα το 1968 απέσπασε 70 νέους κρατουμένους από το Λακκί της Λέρου και τους μετέφερε στον Ωρωπό για να τους απομονώσει από τους έμπειρους αγωνιστές που στην πλειοψηφία τους είχαν ταχθεί με τις αποφάσεις της 12ης Ολομέλειας.
Οι θέσεις και η πολιτική των αναθεωρητών, παρά τη στήριξη του συστήματος, ηττηθήκαν και ιδεολογικά και πολιτικά, μένοντας μια θλιβερή μειοψηφία.
Ανοδος της αντιδικτατορικής πάλης
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘70, η κατάσταση στο μαζικό λαϊκό κίνημα αποκτάει νέα ποιότητα. Ταυτόχρονα, εξελίσσεται διεθνής οικονομική κρίση (η “πετρελαϊκή” κρίση) που οξύνει τις δυσκολίες για το κεφάλαιο.
Με την αποφασιστική συμβολή του ΚΚΕ, οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων δυναμώνουν, επεκτείνονται και αγκαλιάζουν όλους σχεδόν τους κλάδους της οικονομικής ζωής της χώρας. Κοντά στην εργατική τάξη κινητοποιείται και η αγροτιά. Με ψηφίσματα, παραστάσεις διαμαρτυρίας επιτροπών, συλλαλητήρια. Μέσα στο 1973 οι αγώνες τους μαζικοποιούνται και οξύνονται, αρνούμενοι σε πολλές περιπτώσεις την παράδοση ή πώληση των προϊόντων τους.
Ταυτόχρονα, ανεβαίνουν οι αγώνες και οι διεκδικήσεις με καθαρά πολιτικό περιεχόμενο. Σημειώνονται εκδηλώσεις στις 28 Οκτώβρη ‘72, στην επέτειο του φασιστικού πραξικοπήματος στις 21 Απρίλη ’73 και την Πρωτομαγιά του ’73. Δίνεται η μάχη κατά του ψευτοδημοψηφίσματος τον Ιούνη ’73. Μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης Μαρκεζίνη πραγματοποιείται νυχτερινή διαδήλωση.
Οι αντιδικτατορικές εκδηλώσεις αγκαλιάζουν ακόμα και ορισμένα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων.
Αγωνιστικές εκδηλώσεις του φοιτητικού κινήματος
Οπως και στην περίπτωση του εργατικού κινήματος, έτσι και στο φοιτητικό κίνημα, από τις αρχές ακόμα του 1972 οι αγώνες εντείνονται. Στο επίκεντρο της πάλης ήταν το αίτημα των γνήσιων εκλογών. Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις εντείνονται σε πολλές σχολές και οι φοιτητές βρίσκουν τη θέση τους στις πρώτες γραμμές των εργατικών κινητοποιήσεων του 1972. Η πάλη τους παίρνει περισσότερο πολιτικά χαρακτηριστικά.
Το Γενάρη του 1973, η χούντα εντείνει την επίθεσή της στην Ανώτατη Παιδεία και το φοιτητικό κίνημα με την απόφαση της για ίδρυση ξενόγλωσσων κολεγίων και ινστιτούτων, παράλληλα και με νέες διώξεις. Το φοιτητικό κίνημα απάντησε με νέους αγώνες. Συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο το Φλεβάρη, διήμερη κατάληψη της Νομικής, με μαζικότατη συμμετοχή φοιτητών και συμπαράσταση του κόσμου, που κατέληξε σε μια μαζική διαδήλωση φοιτητών και λαού. Το Μάρτη γίνονται καταλήψεις στην Ιατρική και ξανά στη Νομική. Οι κινητοποιήσεις επεκτάθηκαν στην Πάτρα και στη Θεσσαλονίκη. Οι μαχητικές εκδηλώσεις συνεχίστηκαν τον Απρίλη. Παρά τις μαζικές συλλήψεις, τους σκληρούς διωγμούς, την πλατιά εφαρμογή της επιστράτευσης, όσο πλησίαζε ο Νοέμβρης, οι κινητοποιήσεις γίνονταν πιο συχνές, αγκαλιάζοντας όλες τις σχολές.
Στο Πολυτεχνείο
Στα ίδια τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, ο ρόλος του ΚΚΕ και της ΚΝΕ ήταν σημαντικός και πολλές φορές καθοριστικός. Ολα τα στελέχη της ΚΝΕ, έμειναν στο χώρο του Πολυτεχνείου και έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στον προσανατολισμό και την οργάνωση της κατάληψης ενώ η ΚΟΑ σωστά και έγκαιρα, από το πρωί της 15ης Νοέμβρη κάλεσε τους εργαζομένους της Αθήνας και τη νεολαία σε συμπαράσταση και αγωνιστική κινητοποίηση. Χιλιάδες λαού κατέκλισαν τους δρόμους της Αθήνας δίνοντας στην κατάληψη του Πολυτεχνείου χαρακτήρα παλλαϊκού ξεσηκωμού. Ο ρόλος του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, παρά τις δύσκολες συνθήκες στις οποίες δρούσαν, ήταν καθοριστικός στην ανάπτυξη του προσανατολισμού της πάλης. Η ίδια η ίδρυση της ΚΝΕ, η συνεπής αντιδικτατορική γραμμή του Κόμματος, έπαιξαν σοβαρό ρόλο στην ανάπτυξη του κινήματος της νεολαίας. Στην ανάπτυξη των φοιτητικών αγώνων που κορυφώθηκαν το Νοέμβρη, η αποφασιστική συμβολή της ΚΝΕ ήταν ο ουσιαστικός παράγοντας.
Οι δυνάμεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ ήταν οι πιο οργανωμένες δυνάμεις μέσα στο αντιδικτατορικό κίνημα. Σημαντικό ρόλο, ως μαζικός προπαγανδιστής έπαιξε και ο ραδιοσταθμός του Κόμματος “Φωνή της Αλήθειας”, ιδιαίτερα τις μέρες του Πολυτεχνείου.
Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του ΚΚΕ δεν συνέβαλε μόνο στην επιτάχυνση της ανατροπής της Χούντας αλλά και στην ανάπτυξη μετά τη Χούντα ενός ρωμαλέου εργατικού, λαϊκού και νεολαιίστικου κινήματος με σημαντικές κατακτήσεις. Το ΚΚΕ αναδείχθηκε σε ισχυρή δύναμη με κύρος και επιρροή, έβγαινε πιο δυναμωμένο μετά από 27 χρόνια παρανομίας ενώ και η ΚΝΕ αναδείχθηκε σε μεγάλη και μαζική οργάνωση με πλατιούς δεσμούς και κύρος στην ελληνική νεολαία και ολόκληρη την κοινωνία.
> Αρχείο “Οδηγητή”
> Κείμενα που γράφτηκαν για το Φεστιβάλ ΚΚΕ-ΚΝΕ των Οργανώσεων Αττικής στον Ωρωπό
> Ομιλία του σ. Δημήτρη Γόντικα, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ στο Φεστιβάλ (βλ. Ριζοσπάστη 13 και 15.7.2008)
Το εργατικό κίνημα στη δικτατορία
Μία από τις πτυχές της πάλης του λαού ενάντια στη δικτατορία, αποτελούν οι προσπάθειες και οι αγώνες του εργατικού κινήματος. Η κυρίαρχη προπαγάνδα τις αποσιωπά, θέλοντας να κρύψει ότι, η εργατική τάξη είχε πρωτοπόρα, καθοριστική συμβολή, που συνετέλεσε στην άνοδο του αγωνιστικού φρονήματος του λαού γενικότερα. Συνετέλεσε επίσης στην ανάπτυξη του νεολαιίστικου και φοιτητικού κινήματος, το οποίο επίτηδες προβάλλεται ότι ξεπήδησε από το πουθενά.
Η επίθεση της Χούντας στα δικαιώματα των εργαζομένων
Η δικτατορία αποτέλεσε απροκάλυπτη μορφή εξουσίας της αστικής τάξης, με σκοπό να αφαιρέσει τα όποια δικαιώματα της εργατικής τάξης και του λαού, ώστε οι κεφαλαιοκράτες να συνεχίσουν να αυξάνουν τα κέρδη τους, χωρίς την παραμικρή φωνή αντίστασης.
Για να γίνει λοιπόν αυτό, η Χούντα προσπάθησε να καταργήσει κατακτήσεις των εργαζομένων με κανονισμούς εργασίας. Επιτέθηκε στις συλλογικές συμβάσεις με μέτρα για απεριόριστες υπερωρίες, με προσπάθειες αντικατάστασης του 8ωρου με το ωρομίσθιο, καθήλωση αποδοχών με παράλληλη αύξηση τιμών.
Ακριβώς λόγω αυτής της επίθεσης στους εργαζομένους, η περίοδος της δικτατορίας θεωρείται μία από τις πλέον κερδοφόρες για το κεφάλαιο στην Ελλάδα: ενισχύθηκε το εφοπλιστικό κεφάλαιο, η ναυπηγοεπισκευαστική βιομηχανία και οι κατασκευές, ενώ αυξήθηκαν οι επενδύσεις αμερικανικών και ευρωπαϊκών κεφαλαίων.
Το χτύπημα του εργατικού κινήματος από τη Χούντα
Την περίοδο της δικτατορίας, το εργατικό κίνημα δέχθηκε – διόλου τυχαία – τα πιο σκληρά χτυπήματα: από την πρώτη στιγμή απαγορεύτηκαν ή διαλύθηκαν όλα τα εργατικά σωματεία, διορίστηκαν διοικήσεις. Οι πρωτοπόροι συνδικαλιστές αγωνιστές καταδιώχθηκαν, πιάστηκαν και εξορίστηκαν, ενώ στους τόπους δουλιάς ασκούνταν πρωτοφανής καταπίεση και ωμή τρομοκρατία σε όποιον σήκωνε κεφάλι, με δηλώσεις κοινωνικών φρονημάτων, μαύρες λίστες κοκ. Η κατάσταση αυτή δυσκόλευε το συντονισμό της δράσης του εργατικού κινήματος, την οργάνωση και την παραπέρα ανάπτυξη της πάλης.
Μορφές αγώνων, παραδείγματα κινητοποιήσεων
Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση, ο λαός και η εργατική τάξη έψαχναν τρόπους να εκφράσουν τα αντιδικτατορικά – αντιιμπεριαλιστικά τους αισθήματα.
Οι εργαζόμενοι ξεκίνησαν αρχικά με στοιχειώδεις μορφές αντίστασης, όπως υποβολή αιτημάτων, υπομνημάτων, διαβημάτων, διαμαρτυρίες έξω από δημόσια κτήρια. Επίσης, γίνονταν παραστάσεις διαμαρτυρίας στους εργοδότες, καθυστέρηση στην παραγωγή, άρνηση των εργαζομένων να κάνουν υπερωρίες, στάσεις εργασίας. Κάθε χρόνο γίνονταν πολλές καταγγελίες για συλλογικές συμβάσεις, για καθυστέρηση πληρωμής δεδουλευμένων, ημερομισθίων κτλ, ενώ είχαν γίνει προσπάθειες για σύσταση επιτροπών και συνελεύσεων σε κάποια σωματεία. Διατυπώνονταν αιτήματα για μεροκάματα, για τα ασφαλιστικά ταμεία, για το ωράριο, τις συνδικαλιστικές ελευθερίες.
Τον πρώτο καιρό της δικτατορίας κατάφεραν να γίνουν οι απεργίες των ταξιτζήδων Αθήνας - Πειραιά για τη μη κατάργηση της περιμετρικής ζώνης (1967), η απεργία των τυπογράφων της εφημερίδας “Ακρόπολις” για αύξηση των αποδοχών τους, η απεργία στη “ΒΙΑΜΑΞ” με αίτημα να σταματήσουν οι απολύσεις των εργαζομένων κοκ. Μια σειρά ακόμα κλάδοι εργαζομένων, όπως οι τραπεζικοί, οι οικοδόμοι, οι αρτεργάτες, οι λιμενεργάτες, οι κεραμοποιοί, είχαν πάρει εκείνη την περίοδο αποφάσεις για απεργία. Τελικά όμως, κάτω από την ασφυκτική πίεση, τα τεχνάσματα, την τρομοκρατία, αλλά και ελιγμούς, με υποχωρήσεις κάποιες φορές της Χούντας, οι περισσότερες είτε δεν κηρύχθηκαν, είτε τελικά δεν υλοποιήθηκαν.
Διορισμένες διοικήσεις και αποτελέσματα αγώνων
Η Χούντα άλλωστε είχε φροντίσει να καθαιρέσει τις εκλεγμένες διοικήσεις των συνδικαλιστικών οργανώσεων και να τοποθετήσει διορισμένους σε ΓΣΕΕ και Ομοσπονδίες, οι οποίοι ήταν προφανώς προσανατολισμένοι στη συνεργασία κράτους – εργοδοτών – εργαζομένων. Παρ’ όλα αυτά, κάτω από την πίεση των εργαζομένων, αναγκάζονταν πολλές φορές να υιοθετήσουν και να προβάλλουν αιτήματα όπως: βελτίωση των αποδοχών, ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών για την ίδια δουλιά, εξασφάλιση κεκτημένων ασφαλιστικών δικαιωμάτων κ.α.
Οι αγώνες είχαν κάποια αποτελέσματα, όπως αύξηση ημερομισθίων και συντάξεων, διατήρηση του 7ωρου για τους οικοδόμους. Ανάμεσα στα αντεργατικά σχέδια της Χούντας που κατάφεραν οι εργαζόμενοι να αποκρούσουν, έστω και προσωρινά, ήταν και η εφαρμογή του ασφαλιστικού κώδικα που στόχευε στην ενοποίηση των ασφαλιστικών φορέων και στην καταλήστευση των ταμείων τους. Παράλληλα, κάτω από τη λαϊκή πίεση το καθεστώς απελευθέρωνε κατά καιρούς πολιτικούς κρατούμενους, συνδικαλιστές κτλ.
Ανοδος του εργατικού και συνολικά του λαϊκού κινήματος
Με την πάροδο των χρόνων, και ειδικά μέσα στο 1973, σημειώνεται αγωνιστική ανάταση του λαού και της νεολαίας, με τις εργατικές και λαϊκές διεκδικήσεις να περνάνε σε ανώτερες μορφές αγώνων, να παίρνουν κάπως πιο οργανωμένο χαρακτήρα, να δυναμώνουν και να επεκτείνονται.
Πραγματοποιήθηκαν μαζικότερες κινητοποιήσεις, που κατάφεραν να αγκαλιάσουν ολόκληρους κλάδους, που αφορούσαν το σύνολο της οικονομικής ζωής της χώρας, όπως των εμποροϋπαλλήλων για το ωράριο εργασίας, των τραπεζιτικών για την υπεράσπιση των ταμείων τους και την αύξηση των αποδοχών, των εργαζομένων σε ΔΕΗ, ΟΛΠ, σιδηρόδρομους. Μία μετά την άλλη οι ομοσπονδίες, ένας μετά τον άλλον οι κλάδοι των εργαζομένων καταγγέλλουν τις συμβάσεις εργασίας και ζητούν αυξήσεις των αποδοχών τους κατά 40% - 50%, απειλώντας ότι η μη αποδοχή των αιτημάτων τους θα αντιμετωπιστεί με απεργιακές κινητοποιήσεις.
Ετσι, ξέσπασαν μια σειρά απεργίες, οι σημαντικότερες εκ των οποίων ήταν αυτές των αλιεργατών Καβάλας, των τυπογράφων της Αθήνας, των τεχνικών της “Ολυμπιακής”, των δημοσιογράφων της Αθήνας, του προσωπικού τρόλεϊ, των εργαζομένων στη ΔΕΗ και των κινηματογραφιστών της Αθήνας.
Εκτός από την εργατική τάξη, εκείνη την περίοδο υπήρχε κινητικότητα σε επαγγελματίες και βιοτέχνες, αναπτύχθηκαν εκδηλώσεις αγροτών σε Μέγαρα, Θεσσαλία και αλλού, ενώ αντιδράσεις εκφράστηκαν και στο χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων με το κίνημα στο Πολεμικό Ναυτικό. Παράλληλα αναπτύχθηκε και η διεθνής συμπαράσταση και αλληλεγγύη από το παγκόσμιο εργατικό κίνημα.
Αυτή η αυξημένη λαϊκή αμφισβήτηση, σε συνδυασμό με διεθνείς παράγοντες και εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή (μεταξύ των οποίων και η οικονομική –“πετρελαϊκή”– κρίση της περιόδου) συνετέλεσε στην κρίση του καθεστώτος των Συνταγματαρχών. Ταυτόχρονα, όλη αυτή η αγωνιστική ανάταση και η άνοδος του εργατικού κινήματος, έδωσε ξεχωριστή ώθηση και στο φοιτητικό κίνημα, το οποίο για συγκεκριμένους λόγους γνώρισε τη μεγαλύτερη ανάπτυξη εκείνη την περίοδο. Ετσι, μέσα σε αυτό το κλίμα ανόδου των αγώνων και της δυσαρέσκειας απέναντι στη Χούντα, ξεσπούν και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, το Νοέμβρη του 1973.
Ο ρόλος του ΚΚΕ στο λαϊκό κίνημα
Εκείνη την περίοδο γινόταν επίμονη προσπάθεια από τις δυνάμεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στους τόπους δουλιάς για την παρέμβαση στην εργατική τάξη. Το 1968, η 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ αποφάσισε την επανασύσταση των κομματικών οργανώσεων στην Ελλάδα. Στο βαθμό που η κομματική οικοδόμηση προχωρούσε, μετρούνταν ανοδικά βήματα στο εργατικό κίνημα.
Αποδείχθηκε, και αυτό αποτελεί συμπέρασμα και για το σήμερα, ότι χωρίς γερές κομματικές οργανώσεις, η εργατική τάξη δεν μπορεί να παίξει τον πρωτοπόρο ρόλο της. Σήμερα, οι “Θέσεις για το 18ο Συνέδριο”, αναφέρουν ότι για το ΚΚΕ, «βασικό κριτήριο ισχυροποίησης είναι η κομματική οικοδόμηση στα εργοστάσια, στις επιχειρήσεις, στους κλάδους». Επίσης, τα Ντοκουμέντα του 9ου Συνεδρίου της ΚΝΕ επισημαίνουν την ευθύνη που έχει η ΚΝΕ για τη δουλιά στη νέα βάρδια της εργατικής τάξης: «η ξεχωριστή σημασία της δουλιάς μας στην εργαζόμενη νεολαία είναι βασικός παράγοντας για τη σύνδεση του κινήματος νεολαίας με την εργατική τάξη. Ανεβάζοντας τη δράση και οργάνωση της εργαζόμενης νεολαίας, θα διαπαιδαγωγείται στην ταξική πάλη, θα συνεισφέρει ουσιαστικά στην αλλαγή των συσχετισμών και της κατάστασης στο εργατικό κίνημα, με την ενίσχυση του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος».
> “Νέος Κόσμος”, μηνιάτικο πολιτικό θεωρητικό περιοδικό του ΚΚΕ που
εκδιδόταν στο εξωτερικό τα
χρόνια της παρανομίας
> “Εκθεση και συμπεράσματα για τα γεγονότα του Νοέμβρη του 1973” (εγκρίθηκαν στην 4η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, Ιούλης 1976), εκδόσεις “Οδηγητής”
> “Η πορεία της νεολαίας”, Σπύρου Χαλβατζή, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
> “Ριζοσπάστης”
Προπαγανδιστικά υλικά της ΚΝΕ στη Χούντα
Μέσα στα μαύρα χρόνια της δικτατορίας, σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, οι κομμουνιστές ύψωσαν τη σημαία της αντίστασης στη Χούντα. Στην προσπάθεια αυτή, ξεχωριστό ρόλο είχαν οι παράνομες εφημερίδες (“Ριζοσπάστης”, “Οδηγητής”, “Αδούλωτη Αθήνα”) με το ρόλο του συλλογικού διαφωτιστή –προπαγανδιστή. Επίσης, ιδιαίτερη συμβολή είχαν και οι δεκάδες προκηρύξεις, τρικ, αφίσες, αποφάσεις και ανακοινώσεις που τυπώθηκαν και διακινήθηκαν σε χιλιάδες αντίτυπα κατά τη διάρκεια της 7χρονης δικτατορίας.
Ολα αυτά τα υλικά, που διακινούνταν στα κρυφά, χέρι με χέρι, κατάφερναν να φτάνουν σε σπίτια, εργασιακούς χώρους, πανεπιστήμια, σχολεία, σε στέκια νεολαίας. Κατάφερναν να εμπνέουν και να δίνουν κουράγιο στο λαό, να ανεβάζουν το ήθος των αγωνιστών, να παρακινούν για δράση και αντίσταση ενάντια στη Χούντα. Σημαντικός ήταν ο ρόλος τους στη διαφώτιση και στην καθοδήγηση των αγωνιστών.
Από τα πιο σημαντικά αντιδικτατορικά έντυπα ήταν φυσικά και ο “Οδηγητής”, που με το πρώτο του φύλλο, στις 22 Σεπτέμβρη, ανακοίνωσε την ίδρυση της ΚΝΕ. Από τότε ξεκινά και η τυπογραφική δραστηριότητα της ΚΝΕ στην παρανομία. Ο “Οδηγητής” τότε κυκλοφορούσε μηνιαίος και συνολικά τυπώθηκαν 44 φύλλα, τα οποία στην αρχή ήταν δισέλιδα και μετά 4σέλιδα και 8σέλιδα. Στην πορεία διαμορφώθηκε ξεχωριστός νεολαιίστικος μηχανισμός εκτύπωσης και διανομής.
Η προσπάθεια φυσικά δεν ήταν δίχως προβλήματα. Χαρακτηριστικά, τον Απρίλη του 1971 χτυπήθηκε από την Ασφάλεια το παράνομο τυπογραφείο του “Οδηγητή”, με αποτέλεσμα να διακοπεί η λειτουργία του για αρκετούς μήνες. Οι υπόλοιποι μηχανισμοί της ΚΝΕ όμως παρέμειναν άθικτοι.
Για τη διαδικασία παραγωγής τρικ και παρόμοιων υλικών, μας είπε δυο λόγια ο Γιώργος Μαμάης, ο οποίος συμμετείχε σε έναν από τους παράνομους τυπογραφικούς μηχανισμούς την εποχή της Χούντας, και μας έχει δώσει και το χειροποίητο πολύγραφο που χρησιμοποιούσαν τότε.
«Για την παραγωγή των τρικ, λόγω της αστυνομοκρατίας και των χαφιέδων, παίρναμε χίλιες δυο προφυλάξεις: συνήθως άλλος σκάλιζε το περιεχόμενο, άλλος έκανε την αναπαραγωγή και άλλοι τα διακινούσαν. Για τα τρικ και τις αφίσες αξιοποιούσαμε φωτογραφίες από περιοδικά και ό,τι άλλο έπεφτε στα χέρια μας. Κάναμε συνθέσεις, σχεδιάζαμε και μόνοι μας, είχαμε σκαρφιστεί αμέτρητες πατέντες.
Παράνομος τόμος “Οδηγητή”
Τόσο τα 44 φύλλα του “Οδηγητή”, όσο και προκηρύξεις, τρικ, αφίσες και υλικά που τύπωσε και κυκλοφόρησε παράνομα η ΚΝΕ στη διάρκεια της δικτατορίας, περιλαμβάνονται στην έκδοση “Παράνομα υλικά της ΚΝΕ 1968-1974” (1ος –παράνομος– τόμος του “Οδηγητή”), που κυκλοφόρησε μετά την πτώση της δικτατορίας.
Επιμέλεια αφιερώματος: Στρατής Δουνιάς, Ξενοφώντας Φλώρος
